برچسب: نمودار پراکندگی

اگر مدیر فروش یک شرکت باشید که محصولات مصرفی بسته‌بندی‌شده تولید می‌کند و قصد ورود به بازارهای استانی را داشته باشید، کدام استان‌ها را انتخاب می‌کنید؟ در مورد محصولات مصرفی بسته‌بندی‌شده، سهم استان از تولید ناخالص داخلی و جمعیت آن، دو معیار مقدماتی جهت مقایسه استان‌ها است. برای انجام این مقایسه، می‌توان از نمودار پراکندگی استان‌ها با دو محور جمعیت و سهم از تولید ناخالص داخلی استفاده کرد.

همانطور که مشاهده می‌کنید، استان تهران با جمعیت تقریبی ۱۲ میلیون و سهم ۲۸ درصدی از تولید ناخالص داخلی، باعث شده تا سایر نقاط در هم فشرده شوند و نتوان بین آن‌ها تمایزی قایل شد. بنابرین در این تحلیل استان تهران یک داده‌ی پرت محسوب می‌شود و با حذف آن، تلاش می‌کنیم که تصویر دقیق‌تری از سایر استان‌های کشور به دست آوریم (قبلا به این نکته اشاره کرده‌ایم: اینجا).

با رسم خطوط میانگین جمعیت و تولید ناخالص، موقعیت استان‌های مختلف را نسبت به این خطوط نمایش دادیم. استان‌های اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان، فارس و مازندران پس از تهران بیشترین سهم را از تولید ناخالص داخلی دارند. با داشتن این تصویر کلی در کنار سایر معیارهای عملیاتی و تجاری، باید بررسی بیشتری با جزئیات و تفاصیل دیگرانجام شود.

یکی از موضوعات پرچالش سیاستگذاران اقتصادی، انتخاب بین سیاستهای ضدتورمی و سیاستهای ضد رکود است. فارغ از پیچیدگی‌های این بحث، در این مطلب با نگاهی به موضوع تورم، می‌خواهیم به این سوال پاسخ دهیم که تورم به کدام دسته از مردم، بیشتر فشار وارد می‌کند؟

در نمودار زیر، شاخص قیمت مصرف‌کننده طی دوره‌ای ده ساله، به تفکیک دهک‌های مختلف رسم شده است. در این نمودار، هزینه‌های  مصرفی زندگی هر یک از دهک‌ها در سال ۱۳۸۱ معادل ۱۰۰ واحد فرض شده است. دیده می‌شود که در سال ۱۳۹۰ ، هزینه‌ی ثروتمندترین دهک به عدد ۳۰۸ رسیده و حدود سه برابر شده است. در مقابل، هزینه‌ی فقیرترین دهک جامعه به عدد ۴۴۴ رسید و حدودا ۴٫۴ براب شد. به عبارت دیگر به طور میانگین طی دهه ۸۰ شمسی، ثروتمندترین دهک جامعه، حدود ۱۳٫۳% تورم را در هر سال تجربه کرده است، در حالی که فقیرترین دهک جامعه به صورت میانگین حدود ۱۸% تورم در سال را در دوره مشابه تحمل کرده است.

نکته جالب توجه این است که شتاب تورم فقیرترین دهک جامعه، بیش از شتاب تورم در هزینه‌های مصرفی ثروتمندترین دهک جامعه است. از این رو با افزایش تورم، فاصله سری زمانی شاخص قیمتی دهک اول و دهم بیشتر می‌شود. این مسئله در نمودار زیر قابل مشاهده است.

تحلیل رگرسیون بین دو متغیر «نرخ تورم کل دهک‎ها» و «اختلاف نرخ تورم دهک اول و دهم» ، نیز این فرض را تأیید می‌کند که هرچه تورم کلی افزایش می‎یابد، اختلاف نرخ تورم دهک اول و دهم نیز بیشتر می‎شود. به بیانی دیگر می‌توان گفت که دهک اول در زمان افزایش تورم، از میانگین جامعه تورم بیشتری را تجربه می‌کند.

سیاستگذاران با اطلاع از آسیب‌پذیری بیشتر طبقات فرودست از تورم بایستی در هر بسته ضدرکود که احیانا ممکن است موجب تورم می‌شود، سیاست‌هایی را در جهت حمایت از این اقشار تدوین کنند. اما برای فهم اینکه بسته حمایتی شامل چه اقلامی باشد، بایستی هزینه سبد دهک‌های آسیب‌پذیر را به تفکیک نوع محصول بررسی و تحلیل کرد. در واقع شیب افزایش هزینه‌های خانوار مانند هزینه‌های درمانی، غذایی و … همان ضریب اولویت آن در تدوین بسته حمایتی از اقشار فرودست است.

* درسی برای رسم نمودار: از رسم نمودار ماکارونی اجتناب کنید.

در نمودار اول این پست، تورم کالاهای مصرفی مربوط به همه دهکهای جامعه رسم شده است. با این حال، موضوع بحث این پست در مورد اختلاف شاخص تورم بین دهک اول و دهک دهم بود. از این رو به جای نمایش دقیق روند تورم همه دهکها، رنگ خط روند دهکهای دوم تا نهم به صورت خاکستری کم رنگ نشان داده شد تا موجب شلوغی نمودار و گم شدن پیام اصلی آن نشود. اصطلاحا به نمودارهای خطی متعدد در یک قاب، نمودار اسپاگتی گفته می‌شود. چرا که مانند ماکارونی در هم پیچیده می‌شوند.